اهمیت
کار در زندگی بشری بر کسی پوشیده نیست چنانچه پیامبران الهی به عنوان الگوهای
بشری، پیشگامان این عرصه بودند تاجایی که حضرت آدم (علیه السلام) بعد از هبوط از
بهشت، مامور شد که از حاصل زراعت خود ارتزاق کند وحضرت نوح (علیه السلام) بعد از
آنکه به وحی الهی، کشتی سازی را آموخت ، به امر الهی شروع به ساختن کشتی معروفش
کرد و خداوند با نرم کردن آهن برای حضرت داوود (علیه السلام) صنعت زرهبافی را به
او آموخت تا از این راه امرار معاش نماید.
کار آن چیزی است که از شخصی صادر شود[1] و به آن پیشه، عمل، شغل[2] هم گفته می شود و به شخصی که آن کار را انجام می دهد کارگر، کاریگر و کارکننده[3] گویند.
اهمیت کار در زندگی بشری بر کسی پوشیده نیست چنانچه پیامبران الهی به عنوان الگوهای بشری، پیشگامان این عرصه بودند تاجایی که حضرت آدم (علیه السلام) بعد از هبوط از بهشت، مامور شد که از حاصل زراعت خود ارتزاق کند[4] وحضرت نوح (علیه السلام) بعد از آنکه به وحی الهی، کشتی سازی را آموخت ، به امر الهی شروع به ساختن کشتی معروفش کرد[5] و خداوند با نرم کردن آهن برای حضرت داوود (علیه السلام)[6] صنعت زرهبافی را به او آموخت[7] تا از این راه امرار معاش نماید[8].
در میان ائمه اطهار (علیهم السلام) نیز امیر مؤمنان (علیه السلام) چونکه از جهاد و نبرد در راه خدا فارغ می گشت، به آموزش مردم و داورى میان آنان مىپرداخت و هر گاه از این کار نیز فراغت مىیافت، در باغى که داشت مشغول کار کردن با دستان خود مىشد[9] و پیوسته مىفرمود: «هرکس آب و خاک داشته باشد و نیازمند شود، خداوند او را [از رحمتش] دور گردانیده است.»[10]
ابو بصیر روایت مىکند که امام صادق (علیه السلام) فرمودند :«با اینکه من کسانى را دارم که به جاى من کار کنند، با این حال در برخى مزارع خود به قدرى کار مىکنم تا عرق کنم؛ براى اینکه خداوند بداند من روزى حلال طلب مىکنم.»[11] و نیز از ایشان روایت شده که فرمودند: «براى شخص مسلمان شایسته است در جستجوى روزى، گرماى خورشید بر او بتابد.»[12]
اینجاست که کارگر منزلت پیدا میکند و گرامی داشته می شود چرا که ضمن کسب روزی حلال، آبادانی، آسایش، توسعه و پیشرفت به دست توانای او تحقق پیدا می کند. خداوند متعال در قرآن کریم می فرماید: « هُوَ أَنْشَأَکُمْ مِنَ الْأَرْضِ وَ اسْتَعْمَرَکُمْ فیها»(هود / 61) او شما را از زمین آفرید، و آبادى آن را به شما واگذاشت؛ در این آیه خداوند از مردم، عمران و آبادى زمین را خواسته که بدون کار و تلاش محقّق نمىشود[13].
البته خداوند متعال این کار و تلاش را به ضمیمه ایمان و به شرط صالح بودن موجب رستگاری معرفی کرده میفرماید:« إِنَّ الَّذینَ آمَنُوا وَ عَمِلُوا الصَّالِحاتِ أُولئِکَ هُمْ خَیْرُ الْبَرِیَّه»(بینه/7) کسانى که ایمان آوردند و اعمال صالح انجام دادند، بهترین مخلوقاتند! و در آیات متعددی[14] وعده بهشت را به ایشان می دهد و می فرماید: « وَ بَشِّرِ الَّذینَ آمَنُوا وَ عَمِلُوا الصَّالِحاتِ أَنَّ لَهُمْ جَنَّات ...» (بقره / 25) به کسانى که ایمان آورده، و کارهاى شایسته انجام دادهاند، بشارت ده که باغهایى از بهشت براى آنهاست.
ضابطه صالح بودن عمل منحصر به امور نام برده شده در شرع نیست و معنای گسترده ای دارد و هر عملی را که مطابق عدل و انصاف و مورد رضاى حق باشد را شامل می شود[15] بنابراین می توان هر عملی را که کارگر از روی عدل و انصاف به منظور جلب رضای خدا انجام می دهد از مصادیق عمل صالح بر شمرد. عملی که پیامبر اکرم (ص) از آن به عنوان بهترین کسب تعبیر کرده، می فرمایند: «خیر الکسب، کسب ید العامل إذا نصح». بهترین کسبها کسبى است که کارگر با دست خویش انجام می دهد البته زمانی که از روی دقت و اخلاص باشد[16].
[1]فرهنگ فارسی(معین)،معین محمد،امیر کبیر،1371 ه ش، ج 3 ص 2789
[2] فرهنگ عمید، عمید حسن، انتشارات جاویدان،ج 2 ص 806
[3] فرهنگ فارسی(معین) ، ج 3 ص 2813-2814
[4] بحار الأنوار،مجلسى محمد باقر بن محمد تقى، دار إحیاء التراث العربی،بیروت،1403 ق،چاپ دوم،ج 11 ص 211
[5] مومنون / 23
[6] سبا/10
[7] انبیاء/ 80
[8] من لا یحضره الفقیه،ابن بابویه محمد بن على، غفارى، على اکبر،دفتر انتشارات اسلامى ، قم، 1413 ق،چاپ دوم ، ج3 ، ص162
[9] منابع فقه شیعه (ترجمه جامع أحادیث الشیعة)،بروجردى، آقا حسین ، انتشارات فرهنگ سبز ، تهران، چاپ اول، 1386 ق، ج22،ص289
[10] همان، ج22 ، ص297
[11] همان، ج22، ص293-295
[12] همان، ج22 ، ص295
[13] تفسیر نور، قرائتى محسن، مرکز فرهنگى درسهایى از قرآن،تهران،1383 ش،یازدهم،ج 9 ص 41
[14] آل عمران/57، نساء/ 57، نساء /122، نساء/ 124، نساء /173 مائده/9، مائده/ 69 و ...
[15] قاموس قرآن،قرشى سید على اکبر ،دار الکتب الإسلامیة، تهران، 1371 ش، چاپ ششم، ج4، ص143- 144
[16] نهج الفصاحة، پاینده، ابو القاسم، دنیاى دانش، تهران، چاپ چهارم، 1382ش.ص 468
